YAZAR MURAT TUNCELIN CALISMALARI HOLLANDA EDEBIYAT MUZESINDE YER ALACAK
Özcan Özbay
Hollandada yasayan yazar Murat Tuncelin çalismalari Hollanda Edebiyat Müzesi’nde sergilenecek.
Hollanda’ya isçi göçümüzün 60. Yilina yaklasirken calismak icin gelinen Hollanda`da insanlarimizin çesitli alanlarda basarili çalismalari Hollanda kurumlari tarafindan degerlendiriliyor. 1750 yillarinda arsivleme çalismalariyla temeli atilan Hollanda Edebiyat Müzesi yazarimiz Murat Tuncel’in çalismalarinin da gelecek kusaklara ulastirilmasi için bir çalisma baslatti. Kurulusundan beri çesitli evreler geçirerek günümüzde Hollanda’nin en saygin kurumlarindan biri olan Edebiyat Müzesi, Hollanda edebiyatina hizmet etmis, Hollanda’daki tüm yazarlarin bilgilerini toplayarak sergileme ve arsivleme yöntemiyle çalismasi yapiyor. Muze ayrica da Hollanda genelindeki çocuk kitaplari kütüphanesiyle de esgüdümlü çalismalar yapmakta.
1990’li yillarda Hollanda’ya gelen Murat Tuncel, Hollanda Egitim Bakanligi’na bagli temel egitim okullarinda ve çesitli egitim kurumlarinda Türkçe dersleri verdi. Ögretmenliginin yaninda Hollanda’da yayinlanan çesitli gazete ve dergilerde de katkida bulundu. Türkiye’de yayinlanan roman, hikaye kitaplariyla taninan yazarimizin Sahte Umutlar/Valse Hoop adli romani Hollandaca olarak ta yayinlandi.
Bir kurum tarafindan satin alinan bu kitap yabanci kültürleri daha iyi tanimalari için tüm Hollanda milletvekillerine hediye edildi. Daha sonra çesitli öykü ve yazilari Hollandaca edebiyat dergilerinde yeralan Tuncel, ayni zamanda Hollanda edebiyatinin ve yazarlarinin da Türkiyeli okurlar tarafindan daha iyi taninmasi için arastirmalar yapti. Bu konuda yazdigi yazilar Türkiye’deki edebiyat ve sanat dergilerinde yayinlandi.
Murat Tuncel`in Ressamlar Mahallesi’nin Çocuklari/De kinderen van de Schildersweek adli çocuk romani geçtigimiz yillarda Türkçe ve Hollandaca olarak yayinlandi.
Yazarimiz Murat Tuncel`den alinan dijital bilgiler, arsivleme çalismasi tamamlandiktan sonra Den Haag’daki Kraliyet Kütüphanesi komleksi içinde yeralan ve tum Dunya tarafindan taninan Hollanda Edebiyat Müzesi’nde yerini alacak.
Hollanda edebiyat Müzesi
1750 yillarinda arsivleme çalismalariyla temeli atilan Hollanda Edebiyat Müzesi o günden bu güne kadar çesitli evreler geçirerek bugünkü statüsüne kavusmustur.
Günümüzde Hollanda’nin en saygin kurumlarindan biri olan edebiyat müzesi, Hollanda edebiyatina hizmet etmis Hollanda`daki tüm yazarlarin bilgilerini toplayarak sergileme ve arsivleme yöntemiyle çalismaktadir. Ayrica da Hollanda genelindeki çocuk kitaplari kütüphanesiyle paylasimli bir is esgüdümü yürütmektedir.
Günümüzde Lahey’deki Kraliyet Kütüphanesi kompleksinde bulunan Edebiyat Müzesi, ilk zamanlarda Hollandaca konusulan bölgelerdeki Hollandaca yazan yazarlarin bilgilerini toplama ve saklama amacini ile calismis, ama yillar sonra kendini yenileyerek Hollandaca yayinlanmis eseri olan yazar ve onlarin eserlerinin de yerverildigi bir müze anlayisiyla yoluna devam etme yöntemini benimsemistir.
1 Kasim 2016’ya kadar adi Hollanda Edebiyat Müzesi ve Dokümantasyon Merkezi olarak bilinen müze bugün Edebiyat Müzesi ve Çocuk Kitaplari Müzesi adi altinda ve Hollanda Edebiyat Müzesi ve Edebiyat Arsivi Vakfi’na bagli olarak çalismalarini yürütmektedir. Ayni zamanda bir arastirma merkezi olan Hollanda Edebiyat Müzesi’nin çalismalari Hollanda’nin sömürgelerindeki Hollandaca edebiyati da kapsar. Müze yönetimi her yil müzenin olusumuna büyük katkisi olan sair, yazar ve tarihçi Pieter Corneliszoon Hooft (1581-1647) adina da bir edebiyat ödülü vermektedir.
Hollanda Egitim, Kültür ve Bilim Bakanligi, müzeye “Uzun vadeli sübvansiyon perspektifine sahip kurum” statüsü vererek müzenin Hollanda kültür hayatinda önemli bir yeri oldugunu kabul ederek hem parasal destek vermekte, hem de birçok aktivitesinin vergi kapsami disinda tutulmasini saglamaktadir. Belçika’nin Hollandaca konusulan bölgesindeki Antwerpen kentinde de bir edebiyatevi (Letterenhuis) bagimsiz olarak benzer ve paralel faaliyetleri yürütmektedir.
Hollanda Edebiyat Müzesi ve Edebiyat Arsivi Vakfi ayni zamanda hükümetlerin programlariyla uyumlu çalismayi prensip edinmis bir kurum olarak da tanimlanmaktadir.
Hollanda Edebiyat Müzesi önceki sitatülerini yeniledikten sonra 1954 yilindan baslayarak bugünkü yapisina kavusuncaya kadar birçok görevli tarafindan yönetilmis. 1954 yilindaki ad ve yönetim yenilenmesinden sonra ilk yöneticisi yazar Gerrit Borgers ve onun sag kolu olarak da bilinen Sair Ellen Warmond olmus. Müze o zamanlar Groenmarkt’taki (Sebze pazari) eski Lahey belediye binasinda bulunuyormus. Daha sonra çalismalar ilerledikçe yer degistirmek zorunda kalinmis.
1965 yilinda Ögretmen Ida Sokagina (Juffrouw Idastraat’a) tasinmistir. 1969’dan 1988’e kadar biografi yazari ve edebiyat tarihçisi bir edebiyatçi olan G. M. Prick tarafindan yönetilmis. 1979’da bilim adami ve sair Anton Korteweg bu göreve getirilmistir. Müze, 1982’de Kraliyet Kütüphanesi kompleksinin bir parçasi olan büyükçe ve modern bir binaya tasinmis. O zamana kadar daha çok ürün biriktirme yerine ilk yapit ve el yazmalarinin arsivlenme isi yapilan müzede bu tasinma sonrasinda çalismalar da çesitlenmeye baslanmis. Kitap kapaklariyla ilgili ullustrasi çalismalarinin sergilenmesi yaninda meslekle ilgili ve yazar portrelerinin sergilendigi resim galerileri de müzenin faaliyetlerine dahil edilmis ve zaman zaman da kalici konularda sergiler düzenlenmeye baslanmis. Ayrica o zamana kadar olan çalismalari içeren kitaplar müze tarafindan yayinlanma karari alinmis.
Böylesi bir çalisma sistemiyle faaliyetlerine devam eden edebiyat müzesinin salonlarinda 2004 yilinda ilk kez yazarlarin portrelerinin yeraldigi Yazarlar Portre Galerisi açilmistir. Bundan sonraki yillarda da Hollanda Edebiyat Müzesi, Hollandaca konusan ve yazan yazarlarin yüzlerce resim, büst ve portrelerini toplayip biriktirmeye baslamis.
2010’dan beri toplanan bu portrelerin bes yüzden fazlasi müze salonlarinda sergilenmektedir. Ayrica 2010 yilindan beri Hollanda edebiyatindan yüzlerce önemli yazardan olusan kalici bir yazarlar dizisi olan Pantheon olusturulmus, fakat bu bölüm 1750 oncesi yazar ve sairleri de kapsamaktadir. Örnegin Hollanda’nin ortaçagdaki en büyük sairi sayilan sair Hadewych de bu bölümde yeralmaktadir.
2012’de Ulusal Kültür Konseyi, bibliografya hazirlama kurumu ile müzenin isbirligi yapmasini, daha dogrusu birlesmesini önerince yeni bir çalisma sistemi gelistirilmis. Lahey’deki özel Meermanno Müzesi’de bu çalismalara dahil edilerek çalismalar daha genis kapsamli bir hal almis.
Hollanda Edebiyat müzesi böylesi genis bir alanda kurumsallasmaya giderken Amsterdam’daki De Bezige Bij Yayinevi’yle de isbirligi yaparak, önemli bir yazara veya Hollandaca dili alaninda yeniliklere katkida bulunan bir grup yazara adanmis bu zengin resimli kitaplarin da yayinlanmasini baslatmis. Bu çalismalarda konu alinan yazar ve sairlerin biyografisi ve bibliyografyasi yakindan takip edilerek yeni çalismalarina da yeni baskilarda yer verilmektedir.
Bu dizide yeralan ve önemsenilen yazarlar arasinda Hollanda edebiyatinin gelismesine katkida bulunan J.H. Leopold, Simon Vestdijk, J.J. Slauerhoff, Louis Couperus, Conrad Busken Huet, Harry Mulisch, Frans Kellendonk, Boudewijn Büch ve Jan Siebelink ve ayrica Annie M.G. Schmidt, Paul Biegel, Miep Diekmann ve illüstratör Hans Borrebach gibi yazarlar yeralmaktadir. Bu seride simdiye kadar toplam 59 kitap yayinlanmis.
Edebiyat Müzesi yöneticileri agirlikli olarak bu düsünce etrafinda yaptiklari çalismalari çok genis kapsamli düsünmekte, müzede mirasi korunan yaklasik 6.000 yazarin bu çalismalarda yeralmasi için çaba göstermektedirler.
Edebiyat Müzesi’nin koleksiyon bölümüne eserler bagislamalarla veya akrabalardan ve antikacilardan, ya da müzayede sirketlerinden satin alinmak suretiyle toplanir. Bu, satin almalar yazarlarin ve müzede yeralmasina karar verilmis yayincilarla fotografçilarin miraslari ve arsivleriyle ilgili satin almalardir. Bagislanan ya da satin alinan veriler giderek zenginlesirken yazarlarin el yazmalari ve arsivlerinin yaninda son zamanlarda yazarlara ait görsel medyada yayinlanan yazilarin küpürleri de biriktirilmektedir. Bunlarin yaninda yazarlara ait çesitli görsel malzeme de koleksiyonlara katilmaktadir. Müzenin koleksiyonlarinda ayrica yazar ve sairlerin, edebiyat insanlarinin özel meraklarina da yer verilmektedir. (Örnegin “Couperus puro”, “Belcampo pantolon” ve “Vestdijk elektrikli süpürge” gibi.)
Müzede sergilenen bu zengin koleksiyon çalismalari prensip olarak halka açiktir fakat bazi arsivlerin görülmesi için mirasçilarin kisitlamalari varsa bunun için de özel izin alinmaktadir. Bir müze ziyaretçisi materyal okuma odasindaki yetkililere danisarak böylesi durumlar hakkinda kolayca bilgi edinebilir ve onlarin yardimiyla da özel izne tabi olan koleksiyonlari kolayca görebilir.
Edebiyat Müzesi, kendi statüsü ve prensipleri içinde çalisirken, salonlarinda amacina uygun büyük ya da küçük sergiler düzenleme yetkisine de sahiptir. Zaman zaman yazarlarin mirasçilari, yayincilar ve özel kolleksiyon sahipleriyle bazi yayincilar da bu salonlarda ellerindeki malzemeleri sergileyebilirler. Yani zaman zaman vatandaslar edebiyatla ilgili, sanatla ilgili kamu yararina herhangi bir sergiyi de müzenin salonlarinda görebilme olanagina sahiptirler.
Son yillarda Edebiyat Müzesi, Çocuk Kitaplari Müzesiyle iç içe ve ayni ortamda çalismaktadir. Bu birliktelik 1994 yilinda gerçeklestirilmistir. 2010 yilinda yapilan düzenlemeyle kapsami daha da genisletilen anlasmayla müze ve okullar koordineli çalisma olanagina kavusmuslardir. Bu koordineli çalisma olanagiyla da yazar örgütlerine üye yazar, illüstratör ve çocuk kitaplariyla ilgili kisi ve kurumlar birlikte çalisma (Samen werken) olanagina kavusmuslardir. Edebiyat Müzesi, ayni zamanda mahalle ve merkez kütüphaneleriyle de isbirligi olanagina sahiptir. Fakat müzenin böylesi organizeleri müze salonlarinda ve çocuk kitaplari kütüphanesinin alanlarinda gerçeklesir. Böyle çok amaçli bulusturmalarda çocuklara hem yazarlarla yüzyüze görüsme olanagi saglanir, hem çocuk kitaplarinin zenginligi, çesitliligi gösterilir hem de müze algisi çocuklar tarafindan dogal olarak taninmis olur.
Edebiyat Müzesi’nin yönetimi kültür bakanliginin ilgili birimleriyle isbirligi ve koordineli çalismak ve ilgili kurumlara gereken bilgileri peryodik olarak zamaninda vermek zorundadirlar. Bazen de hükümetten alamadiklari destekler konusunda belediyelerden gerekli yardimi talep edebilmektedirler. Periyodik zaman dilimlerinde yapilan genel kurullar ve demokratik bir seçimle yönetimi yenilenen edebiyat müzesi yöneticileri her yil faaliyetleri hakkinda sorumlulara raporlar verirken, her bes yilda bir de ileriye dönük bes yillik planini, öngörülerini, isteklerini düsüncelerini ilgili kisi ve makamlara sunmakla yükümlüdürler.
Hollanda Edebiyat Müzesi’nde su anda aktif olarak yirmi-otuz arasi personel çalismaktadir. Müzenin gönüllü çalisanlarinin sayisi ise elli-yüz arasindadir.
Kurumun suan ki Genel Muduru Hollanda edebiyati tarihçisi, müzecilik uzmani Aad Meinderts dir.